De flexibilisering in publieke sectoren zoals zorg, onderwijs en kinderopvang baart zorgen. Voor steeds meer professionals is het vaste dienstverband namelijk niet langer de norm. Zij zien flexibele werkvormen inmiddels als logisch alternatief.
Toch klinkt de roep om het vaste dienstverband in de publieke sector weer tot norm te verheffen, steeds luider. De eerste maatregelen zijn een feit. Maar welke prijs betaalt de samenleving daar vervolgens voor?
De boodschap vanuit professionals in zorg, onderwijs en kinderopvang is dezelfde. De behoeften van mensen die zich inzetten voor andere mensen blijken universeel.
invloed op de manier van werken
Bezig zijn met het vak zelf
Werk en privé in evenwicht.
Effectief gebruik van tijd
Passend en eerlijk inkomen.
Alle goede bedoelingen ten spijt, slagen werkgevers in het publieke domein steeds minder goed om professionals te binden, boeien en behouden. De afgelopen tien jaar is dat goed te merken via sprekende cijfers.
De publieke sector staat inmiddels onder forse druk en wordt geplaagd door grote arbeidsmarkt tekorten. Daardoor staan publieke voorzieningen zoals zorg, onderwijs en kinderopvang onder steeds grotere druk.
Tegen de wens van veel professionals in, hebben politiek en sociale partners het vaste dienstverband in de publieke sector tot norm verklaard. Zzp-inzet en flexibele werkvormen worden ontmoedigd, terwijl het vaste dienstverband in de huidige vorm voor veel professionals geen aantrekkelijk of volwaardig alternatief biedt.
De centrale vraag is daarom welke oplossingsrichtingen mogelijk zijn om het vaste dienstverband daadwerkelijk toekomstbestendig te maken en tegelijkertijd ruimte te laten voor de flexibiliteit waar de praktijk om vraagt.
Geheel tegen de wens in van de professional zelf, heeft de politiek en polder het vaste dienstverband in de publieke sector tot norm verheven. Zzp en flexibilisering worden inmiddels ontmoedigd. Terwijl het vaste dienstverband nog geen volwaardig alternatief is voor de professional zelf. Welke oplossingsrichtingen liggen voor?
HUIDIG BELEID
De huidige beleidskoers richt zich sterk op het terugdringen van flexibele arbeid in de publieke sector, via handhaving op schijnzelfstandigheid en wetgeving die de inzet van flexcontracten beperkt. Het onderliggende doel is professionals terug te dwingen naar een vast dienstverband.
Veel professionals kiezen ook onder druk niet voor loondienst, maar verlaten de sector geheel. Bestaande personeelstekorten worden groter. Politiek en polder hebben onvoldoende zicht op de omvang en snelheid van deze uitstroom, terwijl dit directe gevolgen heeft voor de continuïteit van zorg, onderwijs en kinderopvang.
Het versterken van het vaste dienstverband in zorg, onderwijs en kinderopvang vraagt om meer dan een oproep tot goed werkgeverschap. Het vereist een andere organisatie van het werk, het verkleinen van de loonkloof en substantiële investeringen in arbeidsvoorwaarden en arbeidsomstandigheden.
Zonder deze structurele ondersteuning blijft “goed werkgeverschap” vooral een oproep zonder uitvoering. Het gevolg is dat het vaste dienstverband in de praktijk niet de norm is en onvoldoende aantrekkelijk blijft voor professionals, met blijvende tekorten als resultaat.
HUIDIG BELEID
De huidige koers ligt op dwang richting het vaste dienstverband, via de handhaving op schijnzelfstandigheid in het publieke domein en wetgeving die flex in loondienst moet beperken.
Professionals kiezen op dit moment ook onder dwang niet zomaar voor een vast dienstverband en stromen dan ook de publieke sector uit. Politiek en polder hebben niet in beeld met welke kracht dat gebeurt.
Het orde brengen van het vaste dienstverband vraagt het anders organiseren van werk, het oplossen van de loonkloof en goed werkgeverschap. Hier gaan forse uitgaven mee gepaard.
Politiek en polder blijven oproepen tot ‘goed werkgeverschap’ vanuit werkgevers in het publieke domein, maar dit komt niet tot stand zonder het goed faciliteren hiervan. Het resultaat is dat het vaste dienstverband niet de norm is.
Zorg, onderwijs en kinderopvang staan onder grote druk. Het idee dat het vaste dienstverband in deze sectoren vanzelf weer de norm wordt, miskent de realiteit. Zolang structurele investeringen in arbeidsvoorwaarden, werkdrukverlaging en loopbaanperspectief uitblijven, blijft het personeelsaanbod onvoldoende.
Professionals die in deze sectoren werken, ervaren al jaren hoge werkdruk en hoog ziekteverzuim. Het gevolg is voorspelbaar: verdere uitstroom, oplopende tekorten en publieke voorzieningen die niet altijd meer gegarandeerd kunnen worden.
Het probleem ligt niet bij de professionals die kiezen voor flexibele zoals zzp, maar bij het ontbreken van structurele maatregelen om het dienstverband aantrekkelijk te maken. Alleen met gerichte investeringen en modernisering van arbeidsvoorwaarden kan het vaste dienstverband weer een reëel alternatief worden en de continuïteit van publieke voorzieningen worden geborgd.
Zolang politiek en polder blijven doen alsof het vaste dienstverband in de publieke vanzelf weer de norm wordt, organiseren ze de teloorgang van zorg, onderwijs en kinderopvang. Echte investeringen blijven namelijk uit, met alle gevolgen van dien.
Professionals die nog wel werken in deze sectoren staan al jaren onder hoogspanning en het gevolg van de huidige koers is voorspelbaar. Verdere uitstroom, oplopende tekorten en publieke voorzieningen die stilvallen.
De schuld hiervoor ligt niet bij professionals die logischerwijs kozen voor flex / zzp. Zij zullen zich dan ook niet laten dwingen naar een vast dienstverband. Het is de politiek en polder die de realiteit blijft negeren dat het publieke domein niet zonder grote investeringen kan om het vaste dienstverband weer tot norm te kunnen maken.
